Kurs Metodyki Harcerek

"Najlepsze wyniki osiągają te drużyny, gdzie najbardziej zaufano zastępowym. Tu leży tajemnica powodzenia wychowania skautowego i jeśli drużynowy obdarzy prawdziwą odpowiedzialnością zastępowego, uczyni więcej dla ukształtowania charakteru tego chłopca, niż nie wiem ile godzin lekcji w szkole ”

 

Regularne działanie w małych grupach jest jednym z narzędzi, które odróżniają Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej od innych organizacji o profilu dziecięcym i młodzieżowym. Dobrze stosowany system zastępowy przynosi szereg dobrych rezultatów. Funkcjonowanie zastępów (grup od 6 do 8 harcerek), cechujących się więziami koleżeńskimi,  przyjaźnią i wspólnymi zainteresowaniami, stanowi klucz do prowadzenia drużyny na najwyższym poziomie. Nad grupami mają czuwać odpowiedzialne, młode liderki – zastępowe, będące (dzięki niewielkiej różnicy wieku) przyjaciółkami i siostrami swoich harcerek.  Tak wyglądający zastęp można nazwać „podwórkową bandą”, stworzoną na wzór band dziecięcych powstających naturalnie w społeczeństwie. Naszą bandę dodatkowo spajają wyznawane wartości - Prawo Harcerskie. Taka grupa jest jednostką podczas pracy drużyny, w czasie wspólnych zabaw, w ponoszeniu porażki, w odnoszeniu sukcesu i w spełnianiu obowiązków. Efektem „ubocznym” pracy w grupach staje się poczucie odpowiedzialności za siebie i za innych, które serwujemy w zestawie zastępowym. 

 

Każdy zastęp powinien być prowadzony przez prawdziwego wodza, który będzie ostoją grupy. Warto zaznaczyć, iż przy wyborze zastępowej nie należy windować wymagań bardzo wysoko – nasze harcerki są w momencie, w którym zdolności przywódcze dopiero się rozwijają. Zastępowa może być osobą bardziej doświadczoną od reszty harcerek, będzie to stanowić czynnik wzmacniający jej autorytet. Działanie takiej młodej liderki wpływa na efektywniejszą pracę codzienną drużynowej. Dzięki bliskim relacjom ze swoimi harcerkami zastępowe stają się także, wprawdzie nieświadomymi, ale zaangażowanymi i skutecznymi wychowawcami. 

 

Każda harcerka w zastępie rozumie, że prócz bycia odrębną jednostką jest także niezwykle istotną częścią zespołu, oraz że dobre funkcjonowanie zastępu zależy od niej samej, od jej postawy i umiejętności. Dzięki rywalizacji i współzawodnictwie wytwarza się w harcerkach pewnego rodzaju duch zbiorowy, który wpływa na podniesienie poziomu zastępu i nakierowuje harcerki na samorealizację. Tak pojmowane uczestniczenie w życiu zastępu prowadzi do wykształcenia w harcerkach takich cech jak umiejętność współdziałania, sztuka dyskusji i przedstawiania swojego stanowiska, prowadzenie negocjacji, dochodzenie do kompromisu oraz podejmowanie decyzji w grupie i mierzenie się z ich konsekwencjami. To wszystko jest wartościowym pakietem startowym, przygotowującym harcerki do dorosłej, samodzielnej egzystencji. 

 

Życie w zastępie zaspokaja wiele potrzeb harcerki: poczucie przynależności („jestem w grupie, która ma swoje zwyczaje, obrzędowość!”), poczucie bezpieczeństwa („mam przyjaciół,  na których zawsze mogę liczyć!”), poczucie akceptacji („moi przyjaciele wyznają takie same wartości jak ja!”), poczucie rozwoju („mam możliwości kształtowania swoich dobrych cech, eliminowania złych!”), poczucie bycia potrzebnym („mam zastęp, który zauważa moją pracę, a także nieobecność!”), poczucie odrębności („mamy w zastępie proporzec i tajemnice, o których nie mogę powiedzieć!”). 

 

Twórcą systemu małych grup był Robert Baden - Powell. Zauważył on, iż funkcjonowanie w mniejszych grupach jest z perspektywy dowódcy (a także wychowawcy) łatwiejsze i zarazem bardziej efektywne . Służba w Armii Brytyjskiej, której był generałem, pomogła mu dostrzec zjawisko niezwykłe. Chłopcy, którym zaufało się - powierzyło odpowiedzialne zadanie, których traktowało się jak odpowiedzialnych, z biegiem czasu stawali się właśnie tacy.

 

Jeżeli postawicie na mocne zastępy w drużynach, to wkrótce odkryjecie, że zjawisko to dotyczy także naszych harcerek. Do pełnego zaistnienia tej przemiany niezbędne jest prawidłowe działanie Zastępu Zastępowych.

 

pwd. Aleksandra Jamrowska wędr.